KABUL GÖRÜŞMESİ NEDİR, NE DEĞİLDİR ?

Bu bölümümüzü soru cevap şeklinde götürelim...

Bilim sınavının uygulandığı programlarda genelde bilim sınavını geçen adaylar görüşmeye çağrılır. Bilim sınavı yapılmayan programlarda ise başvuruları eksiksiz adaylar görüşmeye çağrılır. Yurt dışı başvurularda ise aday güçlüyse ve lisansüstü programa başvuran diğer adaylar ile başa baş değerlendiriliyorsa adayın görüşme çağrılma olasılığı çok yüksektir. Görüşmede başvurulan programdaki öğretim üyeleri görev alır. Özellikle ABD’de yapılan görüşmelerde öğretim üyeleri adayla teke tek görüşmek isteyebilirler: bu adayın çok sayıda öğretim üyesi ile görüşmesini ve görüşme ardına görüşme yapmasını gerektirebildiği için aday açısından çok zor olabilir. Anlaşılacağı üzere görüşme adaylar hakkında son karar vermek için yapılmaktadır. Aynı zamanda aday da kendi kararını vermek açısından bu görüşmelerden yararlanır.

Görüşme her iki tarf açısından da önem arzeder.

Tebessüm ile başlayın pozitif etki ile ayrılın

• Mülakatın amacı nedir ve lisansüstü programa kabul edilmekte ne kadar önemlidir?

Lisansüstü programların hepsi yüzyüze bir mülakat istemeyebilirler. Öte yandan adayların değerlendirilmesinde görüşme yapılmasının iki taraf açısından önemi vardır. Öncelikle, öğretim üyeleri görüşmeler sayesinde öğrencinin yeteneklerinin, becerilerinin ve ilgilerinin önerilen programa ne kadar uyduğunu anlayabilirler. İkinci olarak da aday kendisi, bölüm üyelerinin ilgi ve istekleri, diğer lisansüstü öğrencilerle ilişkiler, programın sosyal ve entellektüel ortamı ve hatta okulun bulunduğu mekanın özellikleri düşünüldüğünde programa ne kadar uyduğunu görebilir.

Mülakattaki başarınız, başvurduğunuz programa kabulünüz için oldukça önemlidir. Sadece mülakata davet edilmeniz bile çoğu zaman başvuranlar arasında en iyilerden (biri) olduğunuzu gösterir. Buna ek olarak, mülakat, bölüm üyelerini kişisel ve mesleki özelliklerinizle etkileyebilmeniz için harika bir olanak yaratır. Bırakacağınız bu etki de programa kabul edilme olasılığınızı artıracaktır. Mülakata girmemek ya da görüşme sırasında yetersiz kalmak, mülakata alınan diğer adaylar arasında sizi dezavantajlı bir duruma düşürecektir.

• Mülakat zamanı ve süresi nasıl ayarlanıyor?

Türkiye’de başvuru yapan adaylar ile görüşmeler başvuran aday sayısına bağlı olarak genellikle bir ya da iki günde gerçekleştirilir. Lisansüstü programlara ilginin artması sonucu özellikle bilim sınavı yapılmayan programlarda çok fazla adayla görüşülebilmekte, bu da gerek adaylara saat verilmesini, gerekse yeterli süre ayrılabilmesini güçleştirmektedir. Her aday ile görüşme yapıldığında görüşmeye katılan öğretim üyelerinin yeterli ve adil değerlendirme yapmaları zorlaşmaktadır. Görüşmeler için genellikle bir kurul oluşturulur ve aday kurul üyeleri ile toplu olarak görüşür.

Yurt dışında, özellikle ABD’deki çoğu doktora programında zamandan ve paradan tasarruf etmek amacıyla kampüs ziyaretine tek gün ayırılır ve tüm adaylar aynı günde görüşmeye alınır. Günün seyri bölüm üyeleri tarafından planlanır ve genellikle bireysel görüşmeler, bölüm üyeleri ve programdaki öğrencilerle öğle yemeği, bölümün, laboratuvarların ve üniversitenin gezilmesini içerir. Bazen akşam yemeği ve programdaki öğrencilerle bir araya gelinen bir parti de günün programına dahil edilir. Ziyaret gününde okulda bulunamayacağınız bir durum olursa, başka bir günde ziyaret edip edemeyeceğinizi araştırmalısınız. Görüşmelerin önemli olduğu bölümlerde bu sizden mutlaka istenecektir.

• Mülakata nasıl hazırlanmalıyım?

Tüm lisans eğitiminiz sizi bir anlamda bu gibi görüşmelere hazırlıyor; size yöneltilecek soruların birçoğu akademik geçmişiniz ve bunun sizi hazırladığı gelecekle ilgili olacak. Tabii yine de bazı hazırlıklar yapmanız gerekiyor, özellikle de görüşme yaptığınız programla ilgili olarak. Bölüm üyelerinin araştırmaları ve programın gerektirdikleri ile okul ve okulun içinde bulunduğu şehir hakkında önceden bilginiz olduğundan emin olun. Bu bilgiler, başlangıçta okuldan istediğiniz ve size psikoloji bölümü tarafından yollanan başvuru malzemeleri içinde vardır. Varsa, bölümün web sitesini mutlaka incelemiş olmalısınız.

Mülakat alıştırmaları yapmayı yararlı bulabilirsiniz. Okulunuzdaki bir öğretim üyesinden size, birkaç hafta sonra yaşayacağınız mülakatta sorulabilecek sorulara benzer sorular sormasını isteyin. Bir ipucu: Türkiye’deki öğrencilerin en çok sıkıştığı sorulardan bir tanesi, “ne yapmak istiyorsun?” sorusudur. Bu soru üzerinde düşünmeden görüşmeye sakın girmeyin!

• Başvurduğum okullardaki öğretim üyelerini aramak kabul edilme şansımı arttırır mı?

Başvuru belgelerinizin tam olup olmadığını kontrol etmek için aramak iyi olabilir ama bölümü, lehinize değerlendirme yapmalarını sağlamak amacıyla aramamalısınız. Bölüm üyelerini aramak, özellikle de tekrar tekrar yaparsanız, rahatsız edici ve profesyonellik dışı görülebilir. Şunu da aklınızda tutmalısınız ki, bölüm üyelerinin aradığı öğrenci akıllı olmakla kalmayıp aynı zamanda rahatsız edici olmamayı bilen, sağduyulu, gireceği lisansüstü programı ve alanı profesyonel bir şekilde temsil edecek kişidir. Ama yine de, belirli bölüm üyelerini, araştırma programlarını öğrenmek gibi profesyonel nedenlerle aramaktan çekinmemelisiniz. Bu konuda teknolojiden yararlanmanız özellikle yararlı olacaktır: telefon etmektense e-posta ile yazışmayı tercih edin.

• Mülakat için nasıl giyinmeliyim?

Bu soruya çoğunlukla “muhafazakar bir biçimde” diye yanıt verilir. Bizim tercihimiz ise “makul bir biçimde” diye yanıt vermek olacak. Unutmayın ki bu mülakat, başvurunuzu değerlendirecek olan bölüm üyelerinin üzerinde olumlu bir kişisel etki bırakmak için en önemli şansınız. “Muhafazakar bir biçimde” giyinmeyi tercih eden erkekler kravat, ceket, gömlek ve pantolon giymeliler. Bayanlar da elbise, etek ve gömlek ya da pantolon ve gömlek giymeliler. “Makul bir biçimde” giyinmeyi tercih edenler ise, kendilerini rahat ve emin hissedecekleri, derli toplu bir görüntü verecek bir şekilde giyinebilirler.

• Mülakat sırasında nasıl davranmalıyım?

Mülakat sırasında her zaman özenli ve dikkatli profesyonelce davranmalısınız; tanıştığınız herkese karşı saygılı ve nazik olun. Birkaç ipucu vermek gerekirse:

• Saygılı olun ve konuyla ilgili sorular sorun – konunun dışına çıkmamaya özen gösterin.
• Mümkün olduğunca çok fakülte üyesiyle ve lisansüstü öğrenciyle tanışın. Onların özel ilgi ve işlerini sorun, soruşturun.
• Kendinize güvenin ama ben merkezci olmayın.
• Olumlu ve istekli görünün. Bölüm üyelerine, mülakatta olmaktan memnunluk duyduğunuzu gösterin. Şikayetçiliği seven veya kolay dağılan birisi görüntüsünü vermeyin.
• Ne bildiğinizi ve nelerle ilgilendiğinizi vurgulayın, kimleri tanıdığınızı değil.
• Argo ve küfür kullanmayın.
• Çok az bildiğiniz ya da hiç bilmediğiniz konuları tartışmayın.
• Yanıtını bilmediğiniz soruları “bilmiyorum” diye yanıtlamakta tereddüt etmeyin.
• Belirli teorik fikirler lehinde ya da aleyhinde çok emin olmadıkça konuşmayın. Sizin görüşlerinize katılan bölüm üyeleri olabileceği gibi bu görüşlere karşı kişiler de olacaktır. Bu kişileri, kendinize ve başvurunuza karşı çevirmenin hiç gereği yoktur. Ayrıca çok iddialı görünürseniz, öğretim üyeleri büyük olasılıkla sizden daha fazla bilgiye sahip oldukları bu teori hakkında bilgilerinizdeki boşlukları yakalamaya karar verebilirler ve bu canınınızı fena yakabilir.
• Bölüm hocalarını, lisansüstü öğrencileri ve diğer adaylara tüm hayat hikayenizi anlatmayın. Sıkılabilirler!
• Düşüncesizce konuşmayın, kesinlikle küstah olmayın. Mülakat süresince dolaylı olmayan ve açık yanıtlar verin. İstekli, içten ve açıksözlü olmaya çalışın. Göz kontağı kurun, yani sorulara yanıt verirken veya soru yöneltirken yere ya da başka yerlere bakmayın.
• Geçmiş başarılarınızı temcit pilavı yapacak şekilde yinelemeyin. Mülakat sırasında yapmanız gereken, övünerek diğer adaylardan iyi olduğunuzu göstermek değil, bunun yerine profesyonel konuşmanın ve davranmanın ne demek olduğunu gayet iyi bilen, akademik ve kişisel ölçütleri yüksek bir birey olarak kendinizi ortaya koymanızdır.

• Mülakatta ne tür sorularla karşılaşacağım?

Size sorulacak sorular programdan programa ve bölümden bölüme değişecektir. Yine de, genel olarak, aşağıdakiler gibi soruları beklemenizde yarar olabilir:

1. En çok hangi öğretim üyeleri ile çalışmak istersiniz?

2. İyi bir öğrenci ve psikoloji alanında çalışmaya aday bir profesyonel olmak dışındaki kişisel birikimleriniz nelerdir?

3. Akademik geçmişiniz nedir ve hangi dersler sizi özellikle çok etkiledi?

4. Bu programa sizi çeken ilgileriniz nelerdir?

5. Psikolojide ve kariyerinizde belirgin beklentileriniz nelerdir?

6. Lisansüstü eğitiminizin kariyer olasılıkları anlamında sizi nereye götüreceğini düşünüyorsunuz?

7. Bu programın sonunda ne alarak ayrılmış olmayı bekliyorsunuz, yani lisansüstü eğitim ve bu bölüm dünyaya bakışınızı nasıl değiştirecek?

8. Psikoloji dışındaki hobileriniz ve ilgi alanlarınız nelerdir?

• Mülakatta ne çeşit sorular sormalıyım?

Mülakata hazırlıklı olduğunuzu ve bu işe ciddi baktığınızı ortaya çıkaracak sorular yerinde olacaktır. Bu, şu anlama da geliyor: yanıtını büyük ölçüde önceden bilmeniz gereken “Almam istenen dersler nelerdir?”, “Ne kadar araştırma yapmalıyım?”, ve “Lisansüstü program dahilinde tez hazırlamam gerekiyor mu?” gibi sorulardan kaçınmalısınız.

Mülakat sırasında sormanızın yerinde olabileceği soruların şunlar olabilir:

1. Ne kadar süre sonra araştırmalara dahil olabileceğim?

2. Lisansüstü öğrenciler için bölümünüz ne gibi mali destekler sağlıyor?

3. Bölümde öğrenciler danışmanlarını nasıl seçiyorlar?

4. Klinik psikoloji gibi uygulamalı bir programa başvuruyorsanız, şöyle sorular da sormak isteyebilirsiniz: “Klinik (veya diğer) becerilerimi geliştirebileceğim ne tür asistanlık ya da uygulama olanakları mevcut?” “Klinik asistanlığı ya da klinik uygulamaları için ne kadar beklemem gerekiyor?”

5. Öğrencilerinizin çoğu lisansüstü programı ne kadar sürede tamamlıyorlar? Lisansüstü öğrenciler bölümdeki faaliyetlere katılabiliyorlar mı? Bölüm ve program toplantılarına katılıyorlar mı, bölümde bu öğrencilere genç meslekdaşlar gibi mi davranılıyor? Öğrencinin profesonel gelişimi için özel uygulamalar var mı?

6. Gerek bölümde gerekse üniversitede öğrencilerin bilimsel toplantılara katılmaları için mali destek sağlanıyor mu?

7. Lisansüstü öğrencilerin araştırmaları için, tez ve bitirme projesi de dahil olmak üzere, bilgisayar erişimi nasıl sağlanıyor?

8. Programınızdan yeni mezun olmuş öğrenciler ne tür işler edinmede başarılı oldular?

• Mülakatta lisansüstü programlardaki öğrencilerle konuşma şansım olacak mı? Olacaksa, onlara ne gibi sorular sormalıyım?

Büyük olasılıkla programdaki öğrencilerle görüşme olanağı bulacaksınız. Aşağıda yararlı olabilecek bazı sorular var:

1. Öğretim üyelerinin lisansüstü öğrencilerden beklentileri nelerdir?

2. Öğretim üyeleri lisansüstü öğrencilere nasıl davranıyor?

3. En iyi uzmanlık/lisansüstü hocaları kimlerdir? En kötüleri kimler?

4. Derslerin okuma yükü ne kadar?

5. Öğrenciler için ne tür araştırma, ders verme veya klinik/alan deneyimleri mümkün?

6. Bölüm üyeleri ile öğrenciler sıklıkla bir araya geliyorlar mı?

7. Bölümün politik atmosferi nasıl?

8. Lisansüstü program dahilindeki öğrenciler nasıl anlaşıyorlar?

9. Bölümde “yazılı olmayan” kurallar, yani öğrenciye açıkca iletilmeyen beklentiler, var mı?

Başvurduğunuz programdaki öğretim üyeleri, sık sık lisansüstü öğrencilerinden, adaylar hakkında görüş almak isterler. Öyleyse şunu unutmayın: programdaki öğrencilerle rahat olabileceğinizi düşündüğünüz bir anda hala görüşmede olabilirsiniz. Öğrencilerin yanıtlarını olduğu kadar sorularınıza verdikleri tepkileri de tartın. Kabul edildiğiniz ve okula başlamaya karar verdiğiniz takdirde ne çeşit iş ve sınıf arkadaşlarına sahip olabileceğinizi de bu soru ve yanıtlar sayesinde anlayabilirsiniz.

Görüşmeler sırasında öğreneceğiniz en önemli konu; öğretim üyelerinin lisansüstü öğrencilerine ne kadar saygılı ve profesyonelce davrandıklarıdır. Öğretim üyeleri öğrencilerini genç meslekdaşları gibi mi görüyorlar? Öğrencilere programda ne kadar söz hakkı veriliyor? Bunlar, genellikle öğretim üyelerinin lisansüstü öğrenciye ne kadar saygı duyduğunun göstergeleridir.