TEMEL VE YARDIMCI KİTAPLARDAN YARARLANMA

Yazılı kaynaklardan faydalanmada ilk yapılacak iş yukarıda da belirtildiği gibi özet çıkarma tekniğini iyi kavramaktır. Özet çıkarırken temel kaynak önce bölümlere ayrılır. Her bölümün özeti ayrı bir kağıda yazılır. Bu sırada bölümün başlığının yazılması unutulmaz.
Özet çıkarma, yazılı kaynakta ki bir veya birkaç cümleyi aynen almak değildir. Özet çıkarmada esas, her paragrafta açıklanan fikri bulmak ve bunu kendi kelimelerimizle yeniden yazmaktır. Bu bazen bir bazen de birkaç cümle olabilir. Bu cümleler ne kadar kısa ve öz olursa o kadar iyidir. Sonradan okunduğu zaman anlaşılmayacak kısalıkta olan bir özetin de değeri yoktur. Özet çıkarılırken her fikir birer çizgi (-) veya 1,2 gibi numara ile alt alta sıralanır. Bazen bir fikir açıklayıcı nitelikte örneklere vermek gerekir.
Öğrenciler, çok kere yazılı kaynaklardaki örneklerin dışına çıkmazlar. Bu durum okunan parçanın iyice anlaşılmadığının belirtisi olabilir. Öğrencileri okuduklarını anlamaya teşvik etmek için kitabın dışından örnek vermeye zorlanmalıdır. Böylece öğrenci daha dikkatli okuyacak ve bunu alışkanlık haline getirecektir.
Özet çıkarırken bazen de harita, şekil, grafik gibi öğrenmede somutlaşmaya yardımcı çalışmalar da yapmak gerekir. Çalışılan konunun somut hale getirilmesi, konunun iyi öğrenilmesine hizmet ettiği gibi öğrenciye de konuyu çözümleme alışkanlığını da kazandıracaktır. Özet çıkarmada, önemli bir fikri bulmak her zaman kolay değildir. Bu fikir, herhangi bir paragraf bütünü ile okunduktan sonra konuyla ilgili olarak "Ne?", "Niçin?", "Nasıl?", "Ne kadar?" , "Nerede?" gibi zihni sorular sormakla anlaşılır. Bu sorulara o paragrafta cevap aranır. Bir paragrafta, çoğu zaman bunların biri veya ikisi işlenir. İyi yazılmış metinlerde paragraftaki öz fikir, genellikle ilk cümlede bulunur. Diğer cümleler ilk cümlenin açıklaması ile ilgilidir. Bu öz fikir bazen paragrafın ortası veya sonunda bulunabilir. Öğretmen tarafından uygulamalı çalışmalar yapılırsa örenciler özet çıkarmayı daha çabuk ve doğru olarak kavrayacaktır.
Özet çıkarırken; fikri, daha öz ve kısa bir cümle ile açıklama imkanı bulunmadığından, kaynaktaki bir cümle veya paragrafı olduğu gibi almak mecburiyeti doğar. O zaman cümle tırnak içine alınır. O sözlerin kime ait olduğunu, nereden alındığını belirtmek için yanına parantez içinde kaynağın adı, yazarı, baskı yılı ve sayfa numarası yazılır. Başkalarına ait söz ya da fikre saygı gösterilmesi gerekir.
Temel kaynaktaki fikirler her bölüm ayrı bir kağıdın bir yüzünde olmak üzere özetlendikten sonra yardımcı ve diğer kaynakların incelemesine geçilir. Yardımcı kaynaklardan aranacak bilgilerin özetlenmesinde her fikir ya ayrı kağıtlara yazılır, sonra temel kaynaklarla ilgili özetlerde ait olduğu bölümlere geçilir ya da doğrudan doğruya temel kaynaklarla ilgili özetlerin bulunduğu yerlere yazılır. Orta öğretimde birinci şekli kullanmak faydalıdır.

YAZILI KAYNAKLARDAN YARALANMA

Yeni eğitim ve öğretim anlayışı çocuğun çevresiyle etkileşimine büyük önem verir. Bu yolla kazanılacak bilgi, alışkanlık ve becerilerin, çocuk üzerinde, onun kolay kolay unutamayacağı derin izler bırakacağına ve kolaylıkla "davranış değişkenliği" ne dönüşeceğine inanılır. Çocuğun çevresinin bir bölümü de yazılı kaynaklardan meydana gelir. Çocuk, bir konunun öğrenilmesinde yazılı kaynaklara ne kadar çok başvurursa, onun öğrenme ilgisi de o kadar genişler ve gittikçe de zihni becerilerini geliştirir.
Eğitimde önemli olan; temel kavramlar üzerinde gereği kadar durup çeşitli yönleriyle incelemek ve o konularda bir görüş ve davranışa sahip olmaktır. Aslında çocukların ilgilerine, yeteneklerine ve kapasitelerine göre eğitimin amaçları doğrultusunda bilgiler vermek; çocukları aşan, karmakarışık, gelişigüzel ve öz olmayan bilgileri onlara vermemek eğitimin faaliyetlerinin yerine tam olarak oturması açısından çok faydalı olacaktır.
Yazılı kaynaklardan faydalanma tekniği çocuğa tek başına kazandırılacak bir alışkanlık değildir. Bu teknik, anlayarak okuma not alma ve özet çıkarma, çözümleme yapma gibi diğer tekniklerin kazandırılmasına veya konulardaki yeteneklerinin geliştirilmesine bağlıdır.
Yazılı kaynaklardan faydalanmada her kaynağa verilecek değer, amacımıza göre değişir. Amaç öğretim için bir konu incelemekse, ders kitabı en önemli kaynaktır. Eğer amaç bir konuda konferans vermekse her kaynağın değeri aynı olmakla birlikte, gene de ağırlık verilen biri ya da bir kaçı bulunur. İlmi konularda kimseden yüzde yüz bir üretkenlik beklenemez. Ancak ferdi görüşlere de yer veren sentezler yapılabilir.
Öğretimde esas kabul edilen kaynağa "temel kaynak" denilebilir. Bu da öğretimde ders kitabı veya bunun yerine geçecek "yardımcı ders kitabıdır". Diğer kaynaklar bunu tamamlayıcı niteliktedirler. Yazılı kaynaklardan hazırlanmak suretiyle ortaya konacak çalışma, bunun eksiklerini tamamlayıcı nitelikte olmalıdır. Bu nedenle öğretimde hazırlanacak raporun planı, esas kaynaktakini andırmalıdır. Hiçbir kaynak kitabın planına uymada öğrencinin yeni bir şey koyması geçekleşemez. Bu, ancak yeteri kadar uygulama yapıldıktan sonra, ileri dereceli okul ve sınıflarda olabilir.